Τι είναι τραύμα; Τι υπήρξε τραύμα στο χθες; Τι λειτουργεί ως τραύμα στο σήμερα; Είναι εύκολο να ξεχάσουμε κάτι που μας προξένησε φόβο και πόνο, αποφεύγοντάς το; Κι αν καταφέρουμε και ξεγελάσουμε το νου, το σώμα συνηγορεί στη λήθη;
Τι είναι
Τραύμα είναι οποιαδήποτε εμπειρία ή κατάσταση συνέβη μία φορά ή περισσότερες και ξεπέρασε την ανοχή του οργανισμού προξενώντας πάγωμα, φόβο, αμηχανία, ντροπή, θλίψη, θυμό απέναντι σε ένα ερέθισμα και ενίοτε απέναντι στον ίδιο τον εαυτό που δεν αντέδρασε έγκαιρα ή κατάλληλα, που πήρε μία εσφαλμένη απόφαση ή αν και δεν είχε ευθύνη, βίωσε πάραυτα κάτι φοβερό.
Το τραύμα μπορεί να εκτιμηθεί από τις συνέπειές του που είναι η ψυχική αποδιοργάνωση σε σχέση με ένα οδυνηρό συμβάν, οι δυσκολίες στον ύπνο, τα flash-backs, οι φοβίες, η θλίψη, η υπερδιέγερση, ο θυμός, η εμφάνιση σωματικών ενοχλήσεων ή η επιδείνωση υπαρχόντων οργανικών προβλημάτων (π.χ. ημικρανίες, γαστρεντερικές διαταραχές, δερματικές παθήσεις, αυτοάνοσα νοσήματα) ως αποτέλεσμα της αδυναμίας του οργανισμού να ‘αντέξει’ το ασυνήθιστα έντονο φορτίο.
Τραύμα δεν είναι μόνο ένα ακραίο συμβάν ή μία απώλεια. Τραύμα μπορεί να προκύψει μέσα από μία μακρόχρονη σχέση με ένα γονέα που δεν ήταν σε θέση να καλύψει ανάγκες βιολογικές (τροφή, στέγη) και ακόμα περισσότερο συναισθηματικές (ασφάλεια, εμπιστοσύνη, σταθερότητα, προσωπική αξία, αυτοπεποίθηση).
Η συνήθης αντιμετώπιση
Η φράση «το έχω ξεπεράσει» μπορεί κάποιες φορές να είναι ιδιαιτέρως αισιόδοξη όσον αφορά ένα τραυματικό γεγονός.
Η φράση «ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός» λέγεται, ωστόσο ο χρόνος λειτουργεί άλλοτε ιαματικά και άλλοτε ουδέτερα, ειδικά αν ένα άτομο έχει παγώσει από το τραύμα.
Η φράση «η ζωή συνεχίζεται», συνηθίζεται να απευθύνεται σε πενθούντες ενόψει θανάτου, χωρισμού, απόλυσης ή κάποιας άλλης συμβολικής ή κυριολεκτικής απώλειας.
Όλες αυτές οι φράσεις βασίζονται στην εκλογίκευση και μπορεί να είναι μετρίως βοηθητικές σε όσους μένουν πίσω. Πράγματι, συχνά ένα άτομο είναι λειτουργικό σε κάποιες πτυχές της ζωής, ενώ σε άλλες αισθάνεται μετέωρο, ανήμπορο να προχωρήσει πέρα από το οδυνηρό γεγονός. Τα αποθέματά του μπορεί να είναι πολύ λίγα ή καθόλου, σαν ένα όχημα που έχει ελάχιστη ή καθόλου βενζίνη για να κινηθεί.
Πώς δεν ξεχνιέται
Αν και ο ψυχισμός χρησιμοποιεί μηχανισμούς άμυνας που προστατεύουν από τον κατακλυσμό των έντονων συναισθημάτων, το τραυματικό βίωμα είναι εκεί. Ακόμα και με αυτούς τους μηχανισμούς, το σώμα επιφορτιζόμενο με στρες, μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα μικρής, μέτριας ή μεγάλης σοβαρότητας, ανάλογα με την ευαλωτότητα σε μία πάθηση. Το τραύμα αποθηκεύεται στον εγκέφαλο και στο υπόλοιπο σώμα.
Πώς υπενθυμίζεται
Ένα τραυματικό συμβάν συνήθως ακολουθείται από υπενθυμίσεις αυτού, στοιχεία ή γεγονότα που θυμίζουν την τραυματική εμπειρία και είναι άλλοτε φαινομενικά ουδέτερα και άλλοτε πλήρως συνδεδεμένα με την εμπειρία αυτή. Αυτοί οι ‘υπενθυμητές’ δύνανται να ενεργοποιήσουν συναισθήματα, όπως σοκ, φόβο, τρόμο, θυμός, οργή, λύπη, απογοήτευση και συμπεριφορές, όπως φυγή – αποφυγή, απόσυρση, αναζήτηση βοήθειας, απομόνωση. Όταν το άτομο έρχεται σε επαφή με το συνδεδεμένο ερέθισμα, μπορεί, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, να νιώσει μία αίσθηση συναισθηματικής και σωματικής αδυναμίας, είτε απειλείται εκείνη τη στιγμή είτε όχι.
Η τραυματοθεραπεία
Τις τελευταίες δεκαετίες, η μελέτη του τραύματος έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας λόγω των πολλαπλών σημείων πρόκλησης: τραύμα από πρωταρχικό δεσμό, τραύμα από πόλεμο ή βασανιστήρια, τραύμα από φυσικές καταστροφές, τραύμα από απώλειες.
Πιο συγκεκριμένα, η μέθοδος E.M.D.R. αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για το τραύμα καθώς βοηθά στην επεξεργασία επώδυνων αναμνήσεων, εμπλέκοντας συνολικά τον εαυτό σε μία πορεία ίασης. Η τραυματοθεραπεία εφαρμόζεται μόνο από έμπειρους και εξειδικευμένους θεραπευτές, στο πλαίσιο μίας σταθερής ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.
Το τραύμα ζει ανάμεσά μας
Τραύμα δεν είναι μόνο ένα συμβάν που θα μπορούσε να αποτελέσει είδηση. Τραυματικό συμβάν μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, μία συνεχιζόμενη κακή εμπειρία στο σχολείο ή στο χώρο εργασίας, μία επίθεση κλοπής, μία κακοποιητική ερωτική σχέση, μια περίοδος αναμονής ενόψει κρίσιμων ιατρικών αποτελεσμάτων, μία εγκυμοσύνη, ένας τοκετός ή ένα χειρουργείο, μία περίοδος έντονης μοναξιάς και απομόνωσης.
Το τραύμα υπάρχει γύρω μας αλλά δεν χρειάζεται να ζούμε κάθε μέρα μαζί του.
