Εφηβεία και συγκρούσεις. Ένας συνδυασμός που έχει περάσει στην κοινή συνείδηση ως φυσικός, αναπόσπαστος, σχεδόν αναμενόμενος, με εκκίνηση την ηλικία των 11-12 ετών και τερματισμό την ηλικία των 18, όπου τοποθετείται η αρχή της ενήλικης ζωής.
Η εφηβική ηλικία βιώνεται συχνά ως ένα είδος παιδικής μεταδοτικής ασθένειας, με συγκεκριμένη συμπτωματολογία που δημιουργεί αγωνία κατά την αναμονή της στην παιδική ηλικία, εκνευρισμό κατά την παρουσία της και προσδοκία για το τέλος αυτής.
«Είναι επειδή βρίσκεται στην εφηβεία»
Η εφηβεία συνδέεται με μία σειρά από αλλαγές στη φυσιολογία και στον συναισθηματικό κόσμο του νέου ανθρώπου. Ευθύνεται, ωστόσο, αυτή και μόνο αυτή, για τα δεινά μίας συγκρουσιακής σχέσης μεταξύ γονέων και παιδιών;
Ο λόγος του εφήβου, αιχμηρός και απαιτητικός, δημιουργεί στους γονείς συχνά αγωνία, απορία, ανεπάρκεια, αμφισβήτηση, ενοχή και θυμό. Γονείς και έφηβοι ανταλλάσσουν λόγια δύσκολα, βαριά, που μπορεί να επαναλαμβάνονται σε κάθε καυγά. Μήπως κάποια από αυτά χρειάζεται να ληφθούν υπόψη;
«Είναι η ιδέα σου»
Ο έφηβος μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του, άλλοτε με παράπονο, άλλοτε με οργή. «Με καταπιέζεις», «δεν με αγαπάς», «ό,τι κι αν κάνω δεν είσαι ευχαριστημένος», «με πληγώνεις», «σε νοιάζει μόνο ο εαυτός σου» είναι κάποιες από τις φράσεις που ένας έφηβος μπορεί να απευθύνει στον γονέα του. Ο γονέας, με τη σειρά του, δυσκολευόμενος να δεχθεί τα λόγια του παιδιού, μπορεί να το διαψεύδει λέγοντας αντίστοιχα: «μα δεν σου είπα και τίποτα», «όλα στραβά τα παίρνεις», «είναι δυνατόν να μη σ’ αγαπάω;», «για το καλό σου το λέω», «εγώ έχω γίνει θυσία για σένα!». Ο γονέας προσπαθεί να πείσει το παιδί για τις καλές του προθέσεις αλλά διαψεύδει την πραγματικότητα που εκείνο βιώνει. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, ο έφηβος δεν παίρνει ουσιαστική απάντηση στο αίτημά του και το εκφράζει ξανά και ξανά.
Αν παρακάμψουμε την εκφορά των λόγων του εφήβου και εστιάσουμε στο περιεχόμενο αυτών, θα ανακαλύψουμε πολλά περισσότερα από εκείνα που ελπίζουμε ότι θα μας πει.
Όταν οι έφηβοι εκφράζουν τα συναισθήματά τους, άλλοι πιο συχνά, άλλοι πιο σπάνια, έχουν την τάση να αποτυπώνουν τις σκέψεις τους με ένα άμεσο, ευθύ, αν και συχνά υπερβολικό τρόπο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι τα συναισθήματά τους δεν είναι πραγματικά. Μία μεγεθυμένη θλίψη παραμένει θλίψη και ένας έντονος θυμός υπονοεί ένα αίσθημα αδικίας. Και αυτή η αδικία μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να μας αφορά.
Φράσεις, ειδικά επαναλαμβανόμενες, αναφορικά με τη συμπεριφορά ενός ενήλικα, χρειάζεται να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι γονείς χρειάζεται να αφοπλίζονται από τα λόγια του παιδιού τους, ούτε να σπεύδουν να δικαιολογούν τον εαυτό τους και τις προθέσεις τους. Σε ένα κατάλληλο χρόνο, μπορούν να ρωτήσουν τον έφηβο, τι ακριβώς κάνουν που τον ενοχλεί και να αναλογιστούν αν αυτό είναι πιθανόν πράγματι να συμβαίνει, π.χ. να τον υπερφροντίζουν καταπιέζοντάς τον ή να περνούν λίγο χρόνο μαζί του, δυσκολευόμενοι μετά να αναγνωρίσουν τις συναισθηματικές του ανάγκες.
Από κάπου το ξέρω
Μερικές φορές, οι συμπεριφορές των γονέων που δυσκολεύουν τα παιδιά είναι και οι ίδιες που δυσκόλευαν εκείνους, όταν βρίσκονταν στη θέση τους. Μία μητέρα έχει μία επικριτική στάση απέναντι στην έφηβη κόρη της, με τον ίδιο τρόπο που η δική της μητέρα συμπεριφερόταν απέναντι στην ίδια. Ένας πατέρας συμπεριφέρεται με ακαμψία και απόσταση απέναντι στον γιο του, μη συνειδητοποιώντας ότι αυτή ακριβώς η στάση του πατέρα του δυσκόλευε και τον ίδιο στο παρελθόν.
Μεγαλώνοντας μαζί
Ένα μοτίβο αλληλεπίδρασης είναι βαθιά μαθημένο και συχνά ασυνείδητο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να τροποποιηθεί και ο κύκλος της επανάληψης να σπάσει. Στην εφηβεία, τα παιδιά γίνονται πιο προκλητικά από ποτέ απέναντι στους γονείς δίνοντάς τους, όμως, μία ευκαιρία να υπερκεράσουν και οι ίδιοι δικές τους πιθανές δυσκολίες και να ανακαλύψουν μαζί με εκείνα ένα νέο τρόπο σχετίζεσθαι και αυτή είναι μία ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
